Skóra jak lustro, stanowi odbicie stanu zdrowia naszego organizmu. Jest zewnętrzną powłoką, która chroni organy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi, termicznymi czy atakiem drobnoustrojów.

Tkanka ta jest w największym stopniu narażona na wpływy zanieczyszczonego środowiska i dlatego została wyposażona w szereg mechanizmów obronnych. Dysponuje sprawnym układem immunologicznym, który rozpoznaje i eliminuje czynniki mogące prowadzić do rozwoju choroby. Jest także barierą, która ma duże zdolności do regeneracji, odnowy i regulacji.

Powierzchnia skóry zajmuje obszar 1,5-2 m2 i waży około 5 kg. Skóra kumuluje 25-35% wody całego organizmu. Z tego zasobu wody, aż 80% rozmieszczone jest w skórze właściwej, pod naskórkiem, a tylko 10-13% w samym naskórku. W tym miejscu woda jest związana z hydrofilnymi cząsteczkami lipidów międzykomórkowych i włóknami keratyny w keratynocytach (komórkach naskórka). Jeśli ilość wody w warstwie rogowej spadnie poniżej 10%, dochodzi do całkowitego zaburzenia funkcji naskórka.

W utrzymaniu prawidłowej funkcji skóry najważniejsza jest rogowa warstwa naskórka. To jej budowa decyduje o wyglądzie i stanowi kluczową część bariery naskórkowej.

Skóra osiąga dojrzałość około trzeciego roku życia. U najmłodszych dzieci, jest bardziej podatna na infekcje, podrażnienia i uszkodzenia mechaniczne oraz ma zwiększoną przepuszczalność dla substancji obcych, w porównaniu do skóry dzieci starszych i osób dorosłych. Możliwość wchłaniania substancji potencjalnie szkodliwych jest większa w przypadku noworodków i niemowląt, ze względu na stosunek powierzchni skóry do wagi ciała, który jest 2,5 do 3 razy większy w porównaniu z dorosłymi.

Bariera naskórkowa, utrzymana w dobrej kondycji, zapobiega utracie wody czyli TEWL (transepidermal water loss), dzięki integralności warstwy rogowej. Dzienna wartość TEWL waha się między 85 a 170 ml. Zapobiega także mikrourazom, chroni przed wpływem środowiska zewnętrznego - promieniowaniem UV, czynnikami chemicznymi i fizycznymi, bakteriami i drobnoustrojami. Prawidłowa bariera naskórkowa odpowiada także za sprawność układu immunologicznego skóry, prezentację i rozpoznanie antygenu, produkcję cytokin.

Powierzchnia skóry pokryta jest innym ważnym dla funkcji skóry systemem bariery ochronnej. Tworzy ją płaszcz lipidowy, który składa się w głównej mierze z łoju wydzielanego przez gruczoły łojowe, lipidów naskórkowych, tworzących cement międzykomórkowy, a także kosmetyków, kremów i emulsji nakładanych na skórę.

Ta bariera ochronna może łatwo ulec uszkodzeniu, nawet przez bardzo gorące kąpiele czy mycie zbyt agresywnymi środkami myjącymi. Okolica skóry i związana z tym liczba gruczołów łojowych, płeć i wiek, a nawet pora roku mają wpływ na różnice w składzie lipidów warstwy rogowej. Toteż szybkość odnowy bariery ochronnej stanowi ważny element prewencji.

Podrażnienia skóry są złożoną reakcją biologiczną. Efekty na skórze po kontakcie z drażniącym czynnikiem mogą pojawić się natychmiast. Kontakt taki może również wywierać długotrwały wpływ na stan skóry, prowadząc do przewlekłego stanu zapalnego. Objawem jest zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie czy swędzenie w miejscu podrażnienia.

W przypadku podrażnień warto działać na kliku polach – kojąc dolegliwości, równocześnie chronić skórę, wspierać jej regenerację i wzmacniać siły obronne, niwelując nadwrażliwość.

Aż 70% pacjentek uważa, iż ich skóra jest wrażliwa, skłonna do występowania rumienia, często zaskakuje pieczeniem, np. po zastosowaniu kosmetyków pielęgnacyjnych, środków myjących lub piorących. Bywa także wrażliwa na działanie promieni słonecznych, mroźne powietrze czy wiatr. Wówczas staje się tkliwa, zaczerwieniona, czasem się łuszczy.

Jeśli chcesz sprawdzić, jakie czynniki drażniące wywołują alergiczne podrażnienia skóry, rozwiąż krótki test.

• Wyprysk kontaktowy niealergiczny jest zmianą o charakterze nieimmunologicznym. Wynika ze słabszej sprawności funkcji obronnej skóry. Wyprysk niealergiczny można wywołać u każdego, ale skóra o genetycznych predyspozycjach do odpowiedzi, zareaguje podrażnieniem na nawet niewielkie drażnienie. Najczęściej środkami drażniącymi miejscowo są mydła i detergenty, ale mogą nimi być i inne kosmetyki.

• Wyprysk kontaktowy alergiczny to zmiana powstała na podłożu immunologicznym. Jest częstą reakcją na preparaty nakładane na skórę i pozostawiane na jej powierzchni, rzadziej na preparaty zmywalne. Dla tego typu zmian istotny jest czas kontaktu ze skórą i częstość aplikacji.

• Odmrożenia to uszkodzenia skóry wywołane działaniem temperatury poniżej 0°C, powstałe w wyniku skurczu naczyń, uszkodzenia śródbłonka naczyniowego tętniczek i tworzenia się zakrzepów. Powstaje rumień, pęcherze na podłożu rumieniowym, a w odmrożeniu III stopnia dochodzi do martwicy skóry, która gojąc się, wywołuje bliznowacenie.

• Oparzenie słoneczne powstaje w wyniku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Uszkodzenie komórek tkanki łącznej wywołane jest penetracją skóry przez promieniowanie elektromagnetyczne. Zależy ono od długości fali światła. Najwięcej szkody skórze przynosi UVA, ponieważ penetruje najgłębsze partie skóry, chociaż nie wywołuje rumienia, tak jak UVB. Promieniowanie UV powoduje powstawanie wolnych rodników w tkankach. Są to aktywne cząsteczki chemiczne, które rozpoczynają „reakcje łańcuchowe” prowadzące do uszkodzenia skóry. Uszkodzenia wywołane ekspozycją na promieniowanie słoneczne i z lamp solaryjnych kumulują się, co prowadzi do uszkodzenia bariery lipidowej, a także białek strukturalnych skóry właściwej, przyspiesza starzenie się organizmu i inicjuje rozwój nowotworów.

• Ukąszenia meszek i komarów prowadzą bardzo często do odczynów skórnych powstałych w wyniku toksycznego działania śliny tych owadów. Taki odczyn na skórze po ugryzieniu może utrzymywać się od pięciu do siedmiu dni. Niedrapany powinien zagoić się sam. Jednakże czasami może dojść do zakażenia skóry, szczególnie po ukąszeniach meszek, gdyż owady te rozgryzają skórę, w wyniku czego powstają drobne ranki

• Podrażnienia po zabiegach upiększających. Skóra po zabiegach upiększających jest często uwrażliwiona. Warto stosować wówczas produkty pielęgnacyjne polecane do dbania o skórę uwrażliwioną, podrażnioną. Mają one działanie przeciwzapalne i wspierają regenerację naskórka, działają jak „kompres” ochronny. Mogą także łagodzić obrzęk, otarcia i łagodzić suchość skóry, w zależności od potrzeb skóry po zabiegu.

• Podrażnienie skóry po depilacji może być wynikiem nieprzygotowania skóry do zabiegu czy też golenia skóry nieostrą już maszynką. Skóra przed depilacją powinna być mokra, mieć kilkuminutowy kontakt w wodą. Dlatego też najlepiej wziąć najpierw prysznic lub kąpiel. Usuwanie mokrych włosków jest łatwiejsze. Trzeba zawsze golić się zgodnie z kierunkiem wzrostu włosków. Golenie „na sucho” powoduje, iż skóra szybciej się przesusza, staje się chropowata, swędzi, traci jędrność.

• Zanieczyszczenie środowiska odbija się na stanie skóry. Zanieczyszczenia powietrza modyfikują nasze otoczenie i stanowią zagrożenie nie tylko dla stanu skóry, ale dla naszego zdrowia, szczególnie dla kondycji dróg oddechowych i układu sercowo-naczyniowego. Niemniej jednak, to skóra jest głównym celem ataku zanieczyszczeń powietrza, które wnikają do jej głębszych warstw. Sensybilizatory ze środowiska zatrutego spalinami, dymem tytoniowym, tlenkami azotu pod wpływem promieniowania UV uwalniają rodniki tlenowe odpowiedzialne za uszkodzenia komórek skóry, lipidów, kolagenu i elastyny.

• Skóra nadwrażliwa to skóra podatna na podrażnienia, najczęściej wywołane kosmetykami drażniącymi. Osoby o takim typie skóry skarżą się na pieczenie i ściąganie, lecz często nie obserwuje się u nich żadnych zmian skórnych, nawet w postaci długotrwałego zaczerwienienia. Nadwrażliwości skóry może towarzyszyć atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry czy trądzik różowaty. U części chorych w wywiadzie występują przebyte urazy skóry, takie jak: oparzenie, odmrożenie czy nadmierna ekspozycja słoneczna.

Formuła żelu Calendeel została dostosowana do potrzeb wrażliwej skóry dzieci4. Calendeel ma bogaty, naturalny skład, bez parabenów, konserwantów, barwników5. Substancje z naturalnych olejków eterycznych same w sobie mają właściwości konserwujące i są bezpieczne oraz dobrze tolerowane6.

NAGIETEK

Ekstrakty z kwiatów nagietka redukują stan zapalny. Roślina ma właściwości odkażające i wspomagające gojenie uszkodzeń skóry. Znalazła zastosowanie jako składnik regenerujący komórki w przypadku różnych uszkodzeń skóry: oparzeń słonecznych, ukąszeń insektów, otarć naskórka.

Nagietek zawiera trzy ważne grupy związków czynnych: terpeny, flawonoidy i karoteny. Największe znaczenie mają triterpeny i saponiny. Substancje te mają duże znaczenie dla farmacji z uwagi na fakt, że należą do tzw. naturalnych zmiataczy wolnych rodników.

Nagietek ma duże zastosowanie w kosmetyce. Jest on składnikiem większości kremów i maści zalecanych przy skaleczeniach skóry. Preparaty zawierające nagietek poleca się w przypadku skóry suchej i łuszczącej się, a także wrażliwej skłonnej do infekcji, zaczerwienionej i popękanej. Ekstrakty z nagietka są idealnym remedium na ukąszenia owadów6.

JEŻÓWKA WĄSKOLISTNA

Roślina ta zawiera polisacharydy o działaniu immunostymulującym oraz alkylamidy, które stanowią ochronę dla komórek przed bakteriami, wirusami i grzybami. Ochrona ta jest szczególnie ważna dla skóry podrażnionej, uszkodzonej. Jeżówka wąskolistna ma właściwości przeciwzapalne, działając na drodze hamowania hialuronidazy. Ułatwia powstawanie ziarniny odpowiedzialnej za gojenie ran. Pobudza namnażanie fibroblastów. Ze względu na powyższe właściwości, jeżówka jest obecnie uznawana za pożądany składnik immunokosmetyków, chroniących i wzmacniających system immunologiczny bariery skórnej6.

ALOES

Aloes jest bogaty w witaminy, aminokwasy i enzymy. Ma właściwości nawilżające, wygładzające, dezynfekujące, przeciwzapalne. Zapobiega także tworzeniu się blizn, bowiem glikoproteiny zawarte w żelu aloesowym zwiększają prawidłowe splatanie włókien kolagenowych w miejscu zranienia. Wg raportu WHO oparzenia skóry pierwszego i drugiego stopnia goją się szybciej po posmarowaniu sokiem aloesowym. Nawilżający żel jest wykorzystywany w maściach i kremach po opalaniu6.

PSZCZOŁA MIODNA

Produkty oparte na wyciągach pszczół mają zastosowanie w terapii obrzęków i stanów zapalnych skóry, którym towarzyszy ostry ból i silna nadwrażliwość na czynniki zewnętrzne6.

DZIKI ROZMARYN

Roślina ta ma odkażający zapach i używana była od XIII wieku w celu odstraszania insektów i innych małych szkodników. Jest znakomitym naturalnym repelentem! Ma ponadto właściwości antyseptyczne, antyoksydacyjne i wzmaga ukrwienie skóry6.

EUKALIPTUS

Olejek ten ma silne działanie przeciwbakteryjne. Pobudza wydzielanie śluzu i ułatwia wykrztuszanie. Oprócz cyneolu, znajdują się również seskwiterpeny o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwzapalnych. Zawiera również monoterpeny, które mają działanie wykrztuśne, przeciwzapalne i rozkurczowe.

Olejek eukaliptusowy łagodzi stany zapalne skóry w przebiegu: trądziku, oparzeń, łuszczycy, grzybic, ukąszeń, trudno gojących się ran (także ran pooperacyjnych). Zapach olejku eukaliptusowego działa odstraszająco komary i inne owady6.

POKRZYWA ŻEGAWKA

To przebogata roślina, niezwykłe, przebogate naturalne źródło mikro- i makroelementów - substancji mineralnych, głównie magnezu.

Pokrzywa zawiera flawonoidy, kwasy organiczne (mrówkowy, jabłkowy, masłowy, octowy, bursztynowy), kumaryny, aminy, olejki eteryczne, a także witaminy, głównie witaminę C, kompleks witamin z grupy B, witaminę K. Ponadto jest źródłem karotenoidów, alkaloidów, steroidów, triterpenów oraz wielu protein6.

WITAMINA E

Witamina E, czyli tokoferol, ma właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu opóźnia starzenie się skóry. Zabezpiecza ją przed działaniem wolnych rodników. Wspiera proces regeneracji skóry i chroni ją przed szkodliwym wpływem środowiska, w tym promieniami UV.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą chorobą skóry, charakteryzującą się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji oraz uporczywego i nawrotowego świądu. Uznaje się dziś, iż jej przyczyny są wrodzone. U pacjentów dochodzi do uszkodzeniu właściwości ochronnych skóry, w tym zaburzenia działania filagryny, dzięki której prawidłowo zbudowane są komórki skóry. Zaburzeniu ulega nawodnienie skóry, która traci wilgoć, rozluźniają się połączenia między komórkami budującymi naskórek, otwierając drogę alergenom, drobnoustrojom, czy innym substancjom drażniącym. Pojawia się suchość skóry, stan zapalny i świąd. W AZS mamy więc defekt bariery naskórkowej, wywołany genetycznie i uwarunkowany nieprawidłową reakcją immunologiczną. W przypadku podrażnień skóry, zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie, obrzęk wynika z działania czynnika zewnętrznego na zdrową skórę. Warto wiedzieć, jakie schorzenia mogą przypominać AZS, ale ze względu na brak jednoczesnego występowania triady objawów (suchość skóry, stan zapalny, świąd skóry) czy wystąpienie podwyższonej temperatury, można je zróżnicować wobec atopowego zapalenia skóry.

W przebiegu atopowego pierwsze zmiany chorobowe rozwijają się około 3.-6. miesiąca życia. Są to sączące wykwity grudkowo-wysiękowe, które pojawiają się na skórze policzków, na wyprostnych częściach kończyn (okolice zgięć łokciowych, podkolanowych) i skórze owłosionej głowy. Zmian nie ma na tzw. pieluszkowej części ciała. U wielu dzieci występuje silny świąd skóry, a maluszek jest niespokojny, często płacze, ma problemy ze snem. Dzieci, drapiąc się, doprowadzają niekiedy do powstawania licznych przeczosów. Suchość skóry jest charakterystycznym objawem występującym u wielu dzieci. U części dzieci zmiany chorobowe mogą ulec nadkażeniu bakteryjnemu, wirusowemu lub grzybiczemu.

Niektóre choroby zakaźne skóry mogą być mylnie rozpoznawane jako AZS. Należą do nich rumień zakaźny, rumień nagły i liszajec zakaźny. Rumień zakaźny jest wywoływany przez ludzkiego parwowirusa B19 (HPVB19). Pojawia się wówczas rumieniowa wysypka na twarzy, tułowia, kończyn, któremu czasami towarzyszy zapalenie stawów. Rumień nagły powodowany jest infekcją ludzkiego wirusa opryszczki typu 6 (HHV6). W chorobie tej na ciele obserwuje się plamisto-grudkową wysypkę. Zarówno rumieniowi zakaźnemu, jak i rumieniowi nagłemu, towarzyszy wzrost temperatury ciała, natomiast zmianom skórnym nie towarzyszy świąd, co wyraźnie odróżnia je od AZS.

Jednostką chorobową, która jest bardzo często mylona z AZS u noworodków i niemowląt, jest łojotokowe zapalenie skóry. Zmiany chorobowe lokalizują się wówczas w okolicy skóry owłosionej głowy i na buzi maluszka. Mają rumieniowo-złuszczający charakter, bardzo zbliżony do AZS. Zazwyczaj w historii rodzinnej nie ma wywiadu atopowego, czyli wśród najbliższych nie ma osób cierpiących na AZS czy choroby alergiczne. W łojotokowym zapaleniu skóry zmiany pojawiają się także w okolicy pieluszkowej, co w AZS nie ma miejsca. Schorzenie pojawia się bardzo wcześnie, już w pierwszych dniach, tygodniach życia, czyli dużo wcześniej niż AZS. Mija zaś w pierwszych miesiącach życia, podczas gdy AZS towarzyszy pacjentom do okresu pokwitania, a nawet całe życie.

U ok. 20% noworodków występuje trądzik noworodkowy. Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj w pierwszych dobach życia dziecka. Zdarza się jednak, że zmiany skórne pojawiają się później, ok. 3.-6. miesiąca życia. Chorobę nazywamy wówczas trądzikiem niemowlęcym. Wśród zmian dominują zaskórniki oraz grudki i krosty na rumieniowym podłożu. Występują one na twarzy i tułowiu. W trądziku niemowląt czy noworodków brak jest suchości skóry i nie występuje świąd.

U maluszków występują także potówki. Pojawiają się niezależnie od pory roku i mogą czasami naśladować objawy AZS. Dotyczy to zwłaszcza potówek głębokich, o charakterze grudkowo-krostkowym, zwykle na osłoniętych i przegrzanych powierzchniach ciała. W tym przypadku nie występuje świąd i suchości skóry.

U starszych dzieci, w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, mogą pojawić się inne jednostki chorobowe, przypominające objawami AZS, ale także w tych przypadkach brak jest jednocześnie występującej triady objawów. Są m.in. liszaj płaski, reakcje polekowe, pokrzywki, czy wyprysk kontaktowy.